Herkesin babaannesi torununa masallar anlatırken, ben masal yerine rahmetli babaannemin babası büyükdedem Mehmed Vehbi Bolak'ın Milli Mücadele'deki kahramanlıklarını, Kuva-yi Milliye destanını - Milli Mücadele ve silah arkadaşlarıyla - başta Gazi Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere - anılarını dinleyerek büyüdüm.
2019 Mayıs ayından itibaren babaannemin bana anlattıklarını binlerce sayfa kaynağı okuyarak, üç yıl boyunca araştırdım. Herkesin benim okuduğum kaynaklara internetten kolaylıkla ulaşabilmesi için, e - kitap gibi, tanıtım videolarından bilgisayar ve mobil tasarımına kadar, içerikleriyle benim tarafından tasarlanan - rahmetli babaannem H. Edibe Alpan anısına - bir internet sitesi yapmaya karar verdim. İnternet sitesini bitirdiğimde bir e - kitap değil, hakkında bir e - kütüphane oluştuğunu farkettim. 16 Mayıs 2022'de yayınladığım internet sitemin içindekilerini kapsayan, 16 Mayıs 2024 tarihinde çevrilebilir sayfalı e - kitap halinde yayınlamaya ve ciltli kitap halinde bastırmaya karar verdim.
Büyükdedem Mehmed Vehbi Bolak, 18 Mayıs 1881'de Balıkesir'de doğdu. 1906'da Mülkiye-i Şahane'den (Mülkiye - Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi) mezun oldu. Eylül 1906’da Bursa Vilayeti Maiyet Memurluğuna tayin edildi. Nisan 1907’de Balıkesir Mutasaraflığı Maiyet Memurluğu'na gelerek, burada stajını tamamladı. Balıkesir İlk Öğretim Müfettişliği, daha sonra Karacabey ve Balya Kasabalarında Kaymakam Vekilliği yaptı. İkinci Meşrutiyet’in ilanından hemen sonra yapılan "Tensikat" (kadro düzenlemesi) gereğince staj müddeti dolmadan 3. sınıf Kaymakamlığa terfi ederek Ankara, Bala Kaymakamlığı'na tayin edildi. 1908 Eylül’ünde Dersim Sancağı Nazimiye Kazası Kaymakamlığı nakledildi, burada görev yaparken, Pertek’teki Türk Beyleri ile Ermeniler arasında çıkan silahlı çatışmaları yatıştırmak üzere, kararlılığı, gözüpekliği ve idari işlerde becerisi gözönüne alınarak, Pertek’e nakledildi.
Pertek Kaymakamı iken Nisan 1911’de Osmanlı Meclis-i Mebusanı’na 2. Dönem Karesi Mebusu (Balıkesir Milletvekili) olarak seçildi. Balkan Savaşı nedeniyle Meclisi Mebusan fesh edilince Balıkesir’e gelen, Balkan Harbi için Balıkesir’de Hacı Ahmet Kodanaz’ın başkanlığında kurulmuş olan Müdafaa-i Milliye Cemiyetine girdi ve aktif çalışmalara katıldı. Balkan Savaşı bitince Nisan 1913’de Eskişehir Kaymakamlığı’na tayin edildi, bu görevde iken Mayıs 1914'de 3. Dönem Meclisi Mebusan’a ikinci defa Karesi Mebusu (Balıkesir Milletvekili) olarak girdi, dört yıl mebus olarak çalıştıktan sonra Nisan 1918’de Mebusluktan ayrıldı. 1. sınıf maaşla Afyonkarahisar Müstakil Sancağı Mutasarrıflığı'na (Osmanlı yönetim örgütünde sancak mülki amiri için kullanılan ünvan) getirildi. 30 Ekim 1918 Mondoros Mütarekesi üzerine Aralık 1918’de Çatalca Müstakil Mutasarrıflığı'na nakledildi. O sırada Çatalca, Yunan işgalindeydi. Yerli Rumların her işe karışmasından dolayı, Babiali’den (Osmanlı Hükümeti) hiçbir talimat almadan Rumların hepsini devlet işlerinden uzaklaştırdı. Rumlar da hep beraber İstanbul'a (Osmanlı Hükümeti) Mehmed Vehbi Bolak'ı şikayet ettikleri için, Şubat 1919’da Çatalca Mutasarrıflığı'ndan açığa alındı. Nisan 1919 başlarında Balıkesir’e döndü.
15 Mayıs 1919'da İzmir'in işgaliyle Balıkesir'de 16 Mayıs 1919'da Okuma Yurdu toplantısında ve 18 Mayıs - 19 Mayıs 1919'da yapılan iki Alaca Mescid toplantılarında yaptığı etkili konuşmalarıyla, Hareketi Milliye Reddi İlhak Heyet-i Merkeziye Reisi şeçilerek, 15 Mayıs 1919'da İzmir'in işgaliyle Milli Mücadele'ye başladı. İzmir'in işgalinden 15 Mayıs 1919'dan Balıkesir'in işgaline 30 Haziran 1920'e kadar 14 ay boyunca, Milli Mücadele'nin en zorlu günlerinde Balıkesirlilerin oylarıyla seçilerek İzmir Şimal Cepheleri Heyet-i Merkeziye Reisi ünvanıyla, Ege Bölgesi'ndeki Kuva-yi Milliye teşkilatını kurdu ve idare etti. Ayrıca, idare ettiği gibi, İngilizler tarafından Kuva-yi Milliye'nin dağıtılması için memur edildiğini propaganda yapmakta olan, böylelikle Yunanlılara yardım eden Anzavur Ahmed ayaklandığında, Mehmed Vehbi Bolak da kendi kurup donattığı müfrezesinin başına geçip diğer kuvvetlere iştirak ederek Anzavur’un tenkiline katıldı.
Ege Bölgesi'ndeki Milli Mücadele'nin gelişmesi, büyümesi, cephelere asker gönderme çabaları, yardım temini ve hazırlıklar için yapılan, 28 Haziran 1919'dan 22 Mart 1920'e kadar süren beş kere toplanan Balıkesir Kongreleri, merkezi Balıkesir'de olan Heyeti Merkeziye'siyle mali, askeri ve idari kararları alan bir devlet teşkilatına sahipti, bir Milli Meclis gibi çalıştı. 1. Balıkesir Kongresi 28 Haziran - 12 Temmuz 1919, 2. Balıkesir Kongresi 26 - 30 Temmuz 1919, 3. Balıkesir Kongresi 16 - 22 Eylül 1919, 4. Balıkesir Kongresi 19 - 21 Kasım 1919 ve 5. Balıkesir Kongresi 10 Mart - 22 Mart 1920 tarihleri arasında gerçekleşti. Balıkesir Kongreleri, 4 - 11 Eylül 1919'da yapılan Sivas Kongresi'nin bütün kararlarına tamamen uydu. 20 Kasım 1919'da 4. Balıkesir Kongresi'nde alınan kararla, Anadolu'nun diğer yerlerinde başlayan Milli hareketlerin birliği için, Hareketi Milliye Reddi İlhak Heyeti Merkeziye ismi Müdafaai Hukuk Heyeti Merkeziye oldu. Lider, devlet adamı ve hatip olan Mehmed Vehbi Bolak'ın İzmir Şimal Cepheleri Heyet-i Merkeziye Reisi, Müdafaai Hukuk Heyeti Merkeziye Reisi ve Balıkesir Kongresi Reisi olarak, Balıkesir Kongreleri'ndeki çoşkulu konuşmalarını okuyabilirsiniz.
28 Kasım 1919'da onbin kişinin katıldığı Balıkesir Büyük Mitingi'ndeki güçlü ve inandırıcı hitabet kabiliyetiyle yaptığı konuşmasını ve 14 ay düşmanla, Anzavur Kuvvetleri'yle (Anzavur Ahmed ayaklanması), dahili asilerle savaşmasını fotoğraflarıyla birlikte okuyabilirsiniz.
16 Kasım 1919 - 27 Haziran 1920 tarihleri arasında yayınlanan, 30 Haziran 1920 Balıkesir'in işgalinde 74. sayısında kapanmak zorunda kalan, İzmir'e Doğru Kuva-yi Milliye'nin propaganda gazetesini, hakkındaki makaleleri, makalelerde bahsedilen Balıkesir Belediye Meydanı'ndaki mitinglerdeki, Balıkesir Kongreleri'ndeki, İzmir Şimal Cepheleri Heyeti Merkeziye toplantılarındaki Mehmed Vehbi Bolak'ın nutukları olmakla birlikte, kitap halinde gazetenin bütün makalelerini, 1. ve 2. dönem TBMM milletvekillikleri, Milli Eğitim Bakanlığı, İç İşleri ve Maliye Bakanlığı vekillikleri sırasında, TBMM Tutanak Dergisi'nde açık ve kapalı oturumlardaki 445 konuşmasını okuyabilirsiniz. Mehmed Vehbi Bolak'ın hayatı, kendi yazdığı özgeçmişi ve anıları dışında, başta Gazi Mustafa Kemal Atatürk Nutuk'ta olmak üzere, Hasan Basri Çantay, Mehmet Akif Ersoy, Celal Bayar, Kazım Karabekir, Kazım Özalp, İngiliz Kemal Ahmet Esat Tomruk, Hacim Muhittin Çarıklı ve oğlu Ahmed Aydın Bolak'ın yazdığı anıları veya ortak anlatılan yazıları okuyabilirsiniz. Hakkında yazılmış diğer kitapların bibliyografisini de okuyabilirsiniz. Mehmed Vehbi Bolak'ın canlandırıldığı Milli Mücadele Yıllarında Balıkesir belgeselini de izleyebilirsiniz.
15 Mayıs 1919'da İzmir'in işgaliyle başlayarak, İzmir Şimal Cepheleri Heyet-i Merkeziye Reisi, Müdafaai Hukuk Heyeti Merkeziye Reisi ve Balıkesir Kongresi Reisi olarak, Ege Bölgesi'ndeki Kuva-yi Milliye Teşkilatını 14 ay idare etti. İzmir'in İşgali'nden 15 Mayıs 1919'dan 30 Haziran 1920 Balıkesir'in işgaline kadar, 14 ay boyunca Yunan ordularının batıdan Uşak'ı geçmesini engelledi. TBMM'de Balıkesir milletvekili olmasına rağmen, cephedeki görevini terketmek istemediği için, milletvekillik hakkı saklı kalmak şartıyla, 30 Haziran 1920'de Balıkesir'in işgaline kadar, Balıkesir'de kaldığı için, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ndeki görevine 31 Haziran 1920'de başladı.
31 Haziran 1920'de Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne göreve başladığından itibaren, Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün yanında yer aldı. Böylece 1. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde "Anadolu ve Rumeli Müdafaa-ı Hukuk Grubu"na katıldı. 11 Mayıs 1921’de Gazi Mustafa Kemal Atatürk başkanlığında toplanan "Grup Umumi Heyeti"nde Grup başkanlığına Gazi Mustafa Kemal Atatürk seçilirken, gruba seçilen tek idare memuru oldu. Meclis döneminde, 20 Kasım 1921’den 5 Kasım 1922’ye kadar Maarif Vekilliği (Milli Eğitim Bakanlığı), Dahiliye (İç İşleri) Vekil (Bakan) Vekilliği ve Maliye Vekil Vekilliğinde bulundu. 23 Aralık 1920'de Meclis'te asi Çerkez Ethem'e giden beş kişilik Nasihat Heyeti'ndeydi. Bekir Sami Bey Başkanlığında 27 Şubat - 12 Mart 1921 tarihleri arasında gerçekleşen Londra Konferansı’na gönderilen beş kişilik Heyet'e seçildi. Türk Ordusu Eskişehir’den geri çekilince başlayan 23 Ağustos – 13 Eyl 1921 tarihleri arasında gerçekleşen "Sakarya Harbi"nde Meclisin cepheye gönderdiği 14 kişilik milletvekili heyetinde bulundu. İzmir’de 17 Şubat - 4 Mart 1923 tarihleri arasında toplanan "Milli İktisat Şurası" na (İzmir İktisat Kongresi) Balıkesir çiftçilerini temsilen katıldı. Ağustos 1923’de yapılan seçimlerde yeniden 2. Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne milletvekili olarak seçildi. 2. Türkiye Büyük Millet Meclisi döneminde, Meclis tarafından seçilen ve Danıştay vazifesini gören Heyet'in Başkanlığı'nı da yaptı.
6 Şubat 1923'de Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün Balıkesir'e ilk gelişinde karşılanmasında ve 7 Şubat 1923 Atatürk'ün Zağnos Paşa Camii'nde Balıkesir halkına hitabında yanında olmasını fotoğraflarıyla birlikte okuyabilirsiniz.
TBMM tarafından 29 Kasım 1920 tarihinde çıkarılan 66 sayılı İstiklal Madalyası kanununa göre, 21 Kasım 1923 TBMM kararıyla, 21 Kasım 1923'de Gazi Mustafa Kemal Atatürk ile birlikte, cephede savaşa katılan TBMM üyelerine verilen kırmızı yeşil şeritli İstiklal Madalyası aldı. Kaynak olan TBBM Tutanak Dergisi'nden kanunu ve kararı da okuyabilirsiniz.
2. TBMM Dönemi’nin sonunda politikadan ayrılarak, Balıkesir’e yerleşti. 6 Nisan 1958'de vefat eden Mehmed Vehbi Bolak, Balıkesir Başçeşme Mezarlığı'nda eşi ve ecdadı ile birlikte yatmaktadır.
Mülkiyeli, Mutasarrıf, Osmanlı Meclis-i Mebusanı 2. ve 3. dönem Karesi (Balıkesir) Mebusu, İzmir Şimal Cepheleri Heyet-i Merkeziye Reisi, Müdafaai Hukuk Heyeti Merkeziye Reisi, Balıkesir Kongresi Reisi, 1. ve 2. dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi Balıkesir Milletvekili, İç İşleri ve Maliye Bakan Vekili, Milli Eğitim Bakanı, lider, devlet adamı, hatip, baba, dede, büyükdedem, hürmet, rahmet ve minnetle yad ettiğim kırmızı yeşil şeritli İstiklal Madalyası olan Mehmed Vehbi Bolak'ı anlatan internet sitem ve aynı adlı e-kitabım Mehmed Vehbi Bolak Milli Mücadele'nin Vakur Kahramanı https://www.mehmedvehbibolak.net/ 'i sizlerle paylaşmaktan gurur duymaktayım.
Aylin Ceyda Alpan
İstanbul, 16 Mayıs 2024